Combinatie van extra zorgen en verminderde ondersteuning droeg bij aan een verdubbeling van angst en depressies bij zwangere vrouwen in coronatijd

Twee keer zo veel zwangere vrouwen kregen last van angst en depressies tijdens de eerste COVID-19 lockdown in Nederland in vergelijking met het aantal in het ‘oude normaal’. De vrouwen ervaarden veel zorgen over het nieuwe en onbekende virus, verminderde sociale contacten en het wegvallen van werk en inkomen. Daarbij nam de ondersteunende rol van de partner toe, maar schoten sociale en professionele ondersteuning juist te kort. Dat zijn de belangrijkste conclusies van onderzoekers van het Radboudumc, die gepubliceerd zijn in Scientific Reports.

Zwangere vrouwen zijn sowieso al gevoeliger voor angst en depressie, door de grote hormonale en biologische veranderingen in hun lichaam. Een nieuw virus met verstrekkende gevolgen voor de hele wereld geeft veel extra zorgen. Daarbij is een belangrijke beschermende factor tegen stress de ondersteuning door anderen: de partner, het sociale netwerk en vooral de professionele hulpverlening. De COVID-19 pandemie en de eerste lockdown gooiden vooral voor die laatste twee groepen flink roet in het eten.

De combinatie van extra zorgen en verminderde ondersteuning droeg bij aan een verdubbeling van angst en depressies bij zwangere vrouwen in coronatijd. Het onderzoeksteam baseert deze conclusie op een online enquête. Daarin ondervroegen ze meer dan 1400 vrouwen voor de pandemie in de periode 2017-2018, en nog eens meer dan 1400 vrouwen tijdens de eerste lockdown in Nederland, in april en mei van 2020. De getallen: depressies namen toe van 6 naar 12%, en angst van 24 naar 52%. Dit is in lijn met de resultaten van vergelijkbare studies in het buitenland.

Hoogspanning
Zwangere vrouwen kampten in coronatijd met veel zorgen. Stefania Vacaru, onderzoeker bij het Donders Instituut voor Brein, Cognitie en Gedrag van het Radboudumc, vertelt: “In de eerste lockdown bestond nog weinig informatie over het virus en waren de ziekenhuizen overbelast. Daardoor ontstond veel onzekerheid bij zwangere vrouwen. Kan het virus via de placenta bij de baby komen? Heeft het virus nadelige effecten op de ontwikkeling van het ongeboren kind? Kan ik straks wel terecht in het ziekenhuis als ik moet bevallen?”

Naast de COVID-19 gerelateerde zorgen, speelden stress rondom werk, de financiële situatie en de sociale ondersteuning. Een opvallend resultaat was dat financiële zorgen wel veel voorkwamen, maar relatief weinig bijdroegen aan de beleving van stress. Mogelijk omdat nog niet duidelijk was hoe lang de crisis ging duren. De onderzoekers concluderen ook dat de financiële steun van de overheid, die heel snel opgetuigd was tijdens de eerste lockdown, daarbij een positieve bijdrage leverde.

Terwijl zorgen toenamen, brokkelde de ondersteuning voor zwangere vrouwen juist af. Vacaru: “Door de lockdown maatregelen onderhielden vrouwen veel minder persoonlijke sociale contacten. Daarnaast stond de professionele hulpverlening onder hoogspanning. Bezoekjes aan de verloskundige veranderden drastisch: ze waren korter, vrouwen mochten geen begeleider meenemen en soms vond de controle online of telefonisch plaats. Terwijl sociale contacten en hulpverlening afnamen, leunden zwangere vrouwen veel meer op hun partner. Maar dat was blijkbaar niet genoeg. We zien in onze resultaten dat de hulpverlening de grootste rol speelt in de bescherming tegen zorgen en stress.”

Extra aandacht
De onderzoekers onderstrepen dat al voor de COVID-19 pandemie slechts één op de zes zwangere vrouwen met angst of depressie een behandeling kreeg. Ze pleiten daarom voor verhoogde zorg tijdens de zwangerschap met extra aandacht voor het psychologische welzijn van de vrouw, niet alleen in coronatijden. Vacaru: “Maar in crisistijd is de zorg voor zwangere vrouwen nog belangrijker. Juist de hulpverlening moet overeind blijven. Wat ook helpt is snel betrouwbare informatie aanleveren over de effecten van een nieuw virus op de zwangerschap.”

Het project maakt deel uit van een langdurig onderzoek (COPE Studie) met vijf meetrondes. Het volgen van vrouwen op meerdere tijdstippen tijdens de pandemie is belangrijk om de meest kwetsbare vrouwen te vinden en mentale gezondheidsproblemen te voorkomen. In vervolgstudies kijken de onderzoekers naar de effecten van prenatale stress bij de moeder tijdens de pandemie op de zes maanden oude baby. Ook onderzochten ze zwangere vrouwen tijdens de tweede lockdown. Deze resultaten volgen binnenkort.