Patienten met frontotemporale dementie krijgen op relatieve vroege leeftijd verschijnselen van dementie

Bij patiënten met een erfelijke vorm van frontotemporale dementie is de bloed-hersenbarrière verstoord. Dat blijkt uit onderzoek van het Universitair Medisch Centrum Groningen en het Erasmus MC.

Er gaat iets mis met de bloed-hersenbarrière van patiënten met een bepaalde erfelijke vorm van frontotemporale dementie (FTD). Dat ontdekten onderzoekers van het UMCG en het Erasmus MC, die hun studie publiceren in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Neuroscience. 

Progranuline-gen
Patienten met frontotemporale dementie krijgen op relatieve vroege leeftijd verschijnselen van dementie. De erfelijke vorm van FTD wordt in dertig procent van de gevallen veroorzaakt door een mutatie in het progranuline-gen. Over wat er precies misgaat in de hersenen van mensen met deze erfelijke vorm van FTD was nog niks bekend. Uit voorgaand onderzoek kwam naar voren dat de immuuncellen van de hersenen een rol zouden spelen, maar het nieuwe onderzoek wijst in een andere richting. 

Hersenweefsels vergelijken
De Rotterdamse en Groningse onderzoekers vergeleken hersenweefsel van dertien FTD-patiënten met de progranuline-mutatie met hersenweefsel van zeven overleden mensen zonder hersenziekte. De onderzoekers bestudeerden andere cellen dan de zenuwcellen in groot detail. ‘Daarvoor gebruikten we een techniek genaamd single-nucleus RNA sequencing, een manier om te bepalen welke genen actief zijn individuele cellen. De vraag was: is dat veranderd bij FTD?’, legt neurowetenschapper prof. dr. Bart Eggen van het UMCG uit. Hij leidde het onderzoek samen met neuroloog prof. dr. John van Swieten van het Erasmus MC. 

Verstoring bloed-breinbarrière
Met name in de bloedvatcellen van FTD-patiënten stelden de onderzoekers tekenen van ziekte vast. Vergeleken met de gezonde hersenen, waren veel genen actief die samenhangen met een verstoring van de bloed-breinbarrière. Dat is een netwerk van bloedvaten dat voedingsstoffen doorlaat en schadelijk stoffen tegenhoudt. De immuuncellen ofwel microglia van de FTD-hersenen zagen er relatief gezond uit. 

De bevindingen sluiten goed aan op wat al bekend was over het progranuline-gen. Dat is namelijk betrokken bij bloedvatvorming elders in het lichaam. Niet zo gek dus dat een progranuline-mutatie ook in de hersenen leidt tot problemen met de bloedvaten. ‘We vermoeden dat deze vorm van erfelijke frontotemporale dementie begint met een verstoring van de bloed-hersenbarrière. Die heb je nodig om de hersenen goed te laten functioneren’, aldus Van Swieten van het Erasmus MC.

Vervolgonderzoek
Deze resultaten betekenen volgens de onderzoekers dat vervolgonderzoek naar een mogelijke behandeling zich zou moeten richten op de bloed-breinbarrière.

Over frontotemporale dementie

  • Frontotemporale dementie is na de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende vorm van dementie bij mensen jonger dan 65 jaar. 
  • De eerste verschijnselen, zoals gedragsveranderingen, openbaren zich vaak tussen het 40e en 60e levensjaar.
  • Ongeveer dertig procent van de FTD-patiënten heeft een erfelijke vorm. 
  • Voor frontotemporale dementie is geen genezende behandeling.