Hoofd-halskanker is een verzamelnaam van allerlei vormen van kanker, bijvoorbeeld in de keel, mond, tong of speekselklieren

Patiënten die bestraling krijgen voor kanker in het hoofdhalsgebied, krijgen daarvóór meer slecht nieuws: vaak moeten ook tanden en kiezen worden getrokken om te voorkomen dat door de bestraling botinfectie ontstaat. Tandarts Doke Buurman constateert na grondig onderzoek dat 74% van die tanden en kiezen achteraf gezien niet verwijderd hadden hoeven worden. 

Hoofd-halskanker is een verzamelnaam van allerlei vormen van kanker, bijvoorbeeld in de keel, mond, tong of speekselklieren. Enerzijds verandert de patiëntengroep, doordat de belangrijkste oorzaak tabaksgebruik afneemt, maar tegelijkertijd nemen met name gevallen van keelkanker toe. Dit is het gevolg van het HPV-virus en blijkt uit recent onderzoek in het Maastricht UMC+. 

Tanden verwijderen
Sinds 2009 werkt Doke Buurman als tandarts-maxillofaciaal prothetist in het Maastricht UMC+. Zij ziet veel patiënten met kanker in het hoofdhalsgebied, legt ze uit. ‘Ik ben gespecialiseerd in het met een prothese herstellen van aangeboren en verworven afwijkingen in de mond en de kaak. Daardoor behandel ik veel mensen met hoofd-halskanker. Deze patiënten krijgen bestraling die helaas vaak ook tanden en kaak beschadigt. Daardoor kan botinfectie ontstaan, een zware complicatie, waarvoor mensen nog meer behandelingen nodig hebben. Door preventief tanden en kiezen te trekken kunnen we dit voor een groot deel voorkomen. Maar dat is voor patiënten ontzettend heftig: na een kankerdiagnose krijgen ze van mij ook nog eens te horen dat we tanden moeten verwijderen.’

Effectiviteit
Er is nog weinig bewijs voor de effectiviteit van verwijderen van tanden en kiezen om botinfectie te voorkomen. Tegelijkertijd heeft het negatieve gevolgen: de patiënt kan hierdoor minder goed kauwen en slikken. Buurman bracht de deze gevolgen in haar onderzoek verder in kaart en onderzocht gegevens van 77 patiënten met keelkanker de bestraling met chemo of immunotherapie ontvingen. Hieruit bleek dat het verwijderen van tanden en kiezen een risicofactor is voor gewichtsverlies. Dit gewichtsverlies heeft weer een negatief effect op de uitkomst van de behandeling. Kortom: preventief tanden en kiezen trekken kan onbedoeld slecht uitpakken voor de patiënt. 

Overbodig verwijderd
De tanden worden onder hoge tijdsdruk verwijderd, legt Buurman uit. ‘Na de kankerdiagnose moet de bestraling zo snel mogelijk beginnen, maar de wonden door verwijdering moeten ook 10 tot 14 dagen herstellen. De tandarts moet dan dus razendsnel beslissen welke tanden of kiezen verwijderd worden en moet daarvoor weten wat de bestralingsdosis wordt. Op basis daarvan kunnen we het risico op botinfectie inschatten. Maar omdat het precieze bestralingsplan dan vaak nog niet gereed is én er wel grote haast is, maken we een inschatting. Geen ideale situatie.’  Om meer inzicht te krijgen in het wel of niet zinvol verwijderen van kiezen en tanden analyseerde Buurman een groep van 358 voormalige patiënten. Op basis van de uiteindelijke stralingsdosis van de behandeling trekt ze de conclusie dat achteraf gezien 1274 van de 1759 kiezen en tanden overbodig te zijn verwijderd. 

Gerichter
Een dilemma, geef Buurman toe. ‘Nu we weten dat een groot deel van de tanden en kiezen onterecht is getrokken, moeten we hard op zoek naar manieren om gerichter preventief te verwijderen. Dat is eenvoudiger gezegd dat gedaan, ik kan het team van artsen en radiotherapeuten niet dwingen om het bestralingsplan sneller te maken. Zij zijn vaak ook afhankelijk van onderzoeken en informatie die niet direct beschikbaar is. Mijn onderzoek heeft in ieder geval inzicht gegeven in het probleem en een basis gegeven om verder wetenschappelijk onderzoek te doen. Dit onderzoek moet leiden tot betere richtlijnen waarmee we beter kunnen kiezen welke tanden en kiezen wel of niet verwijderd moeten worden.’

Bron: Maastricht UMC+