De toegankelijkheid van de ggz blijft onder druk staan

Covid-19 dwingt de geestelijke gezondheidszorg in Nederland het roer daadwerkelijk om te gooien en te kijken naar nieuwe modellen voor zorglevering, de wijze waarop de zorg wordt geleverd aan de cliënt. Hoewel veel zorgaanbieders als gevolg van de coronacrisis noodgedwongen stappen hebben gezet om de zorg te digitaliseren, ontberen de meeste aanbieders de financiële slagkracht om het zorgaanbod te transformeren en veerkrachtig te zijn. Uit de Healthcheck Geestelijke Gezondheidszorg 2020 van KPMG blijkt dat de ggz-aanbieders door hun beperkte financiële weerbaarheid onvoldoende in staat zijn gebleken te veranderen en dat de huidige beperkte liquiditeit vraagt om ingrijpende veranderingen, in de manier waarop de zorg georganiseerd wordt én geleverd wordt. “Het is essentieel om versneld meer veerkracht in de ggz te brengen”, constateert Karin Lemmens van KPMG Health. Lemmens: “In de geestelijke gezondheidszorg die we wensen, ontvangen mensen met een hulpvraag passende ondersteuning en zorg en ontvangen ze die tijdig, waarbij iedereen gelijke kansen heeft. Deze situatie is nog steeds niet binnen handbereik en zal ook niet zomaar worden bereikt. De toegankelijkheid van de ggz blijft dus onder druk staan.”

Nieuwe leveringsmodel: passend en persoonlijk ondersteund door technologie
Uit het onderzoek van KPMG blijkt dat de beperkte marges en de uitdagingen bij het vinden van zowel financiering als personeel nog steeds grote risico’s vormen voor de toekomstbestendigheid en transformatiekracht van de zorg. Lemmens: “Transformatiekracht is juist nu nog harder nodig door de aanvullende uitdagingen die ontstaan zijn door de uitbraak van Covid-19. Door personeelstekorten en nieuwe vraag, mede als gevolg van de coronacrisis, zal de operationele druk alleen maar toenemen en zullen wachtlijsten in de ggz alleen maar langer worden. Uit onze Healthcheck blijkt dat ruim 90% van de ggz-aanbieders de afgelopen maanden momentum zag tot het digitaliseren van de zorg en regionale samenwerking. Omdat het echt niet anders kon en om zorguitval te voorkomen, werden zij gedwongen om oude patronen te doorbreken en hun aandacht te verleggen naar nieuwe zorgleveringsmodellen. Modellen die ook eerder al wel mogelijk waren en vooral gebaseerd zijn op technologie en samenwerking. Een ontwikkeling die essentieel is om de ggz toegankelijk te houden. Concreet betekent dit dat van preventie tot intensieve zorg vaker met zorg op afstand, apps en platforms wordt gewerkt. Hierbij neemt het aantal fysieke klinieken en locaties verder af en wordt zorg zo dicht mogelijk bij de cliënt georganiseerd. Het gevolg is dat de zorginstroom vermindert, de zorg vanuit de ggz zo dicht mogelijk bij de cliënt plaatsvindt en de zorguitstroom vergroot.”

Financieel veerkrachtige aanbieders kunnen zorgen voor de benodigde verandering
“De richting is duidelijk en de veranderopgave groot”, zegt Marlies Prins van KPMG Corporate Finance en deskundige op het gebied van de financiering van de ggz. Prins: “Door de relatief lage winstmarges hebben ggz-aanbieders relatief weinig liquide middelen tot hun beschikking om de innovatie te versnellen. De financiële weerbaarheid is beperkt, dit maakt dat het niet voor alle aanbieders is weggelegd om te investeren. De coronacrisis heeft de financiële problemen binnen de ggz alleen maar vergroot. De financieel zwakste 25% van de ggz-aanbieders heeft gemiddeld niet meer dan circa 1,5 week aan omzet als liquide middelen op de balans staan. Zij zijn niet goed in staat om risico’s en schokken op te vangen. Nieuwe leveringsmodellen moeten daarom ook het verdienvermogen veranderen en innovaties in het primair proces en de bekostiging versnellen. Sterke aanbieders moeten ruim baan krijgen. Dit zorgt voor de veranderkracht die noodzakelijk is om binnen de ggz het roer volledig om te gooien.”