Hypotensie is een voorbode van complicaties

Op de operatiekamers van Amsterdam UMC is met succes een waarschuwingssysteem getest dat alarm slaat als de bloeddruk van de patiënt dreigt te dalen. Daardoor krijgen OK-patiënten minder vaak een te lage bloeddruk (hypotensie). Dat is beter voor hun gezondheid, want hypotensie is een voorbode van complicaties. De studieresultaten verschenen 17 februari in het wetenschappelijke topblad JAMA.

Complicaties tijdens of vlak na een operatie komen vrij vaak voor. In 2018 zijn er wereldwijd 320 miljoen mensen geopereerd; naar schatting kreeg een op de vijf een complicatie. “Als we sterfte in de dagen na een chirurgische ingreep als aparte doodsoorzaak zouden classificeren, dan zou het de vierde meest voorkomende doodsoorzaak ter wereld zijn”, vertelt onderzoeker Bart Geerts van de afdeling Anesthesiologie, een van de auteurs van de JAMA-studie.

Enkele minuten te laat
Factoren als leeftijd en ernst van de ziekte hebben invloed op het ontstaan van complicaties. Geerts: “Daar kunnen we weinig aan doen. Maar ook een te lage bloeddruk kan tot ernstige gezondheidsproblemen leiden. Die kunnen we wél beïnvloeden.” Dat gebeurt nu al: tijdens de operatie is de anesthesioloog alert op een bloeddrukdaling. Die mag niet te lang duren. “Probleem is dat het operatieteam pas reageert als de bloeddruk onder een bepaalde grens komt”, zegt onderzoeker Denise Veelo (Anesthesiologie). “Bijvoorbeeld door medicijnen te geven of vocht toe te dienen. Maar dat werkt niet meteen.” Geerts: “Gemiddeld ben je enkele minuten te laat met je interventie.”

Daarom heeft het Amerikaanse medische technologiebedrijf Edwards Lifesciences een algoritme ontwikkeld dat werkt als een soort early warning system. Vóórdat de bloeddruk omlaag gaat, geeft het algoritme een waarschuwing. Dat kan, afhankelijk van de oorzaak, twee tot vijftien minuten van tevoren zijn. Vervolgens is het aan de arts of deze ingrijpt en hoe hij dat doet.

Complicaties
Bij ongeveer honderd OK-patiënten is onderzocht of het systeem – in vergelijking met de standaard zorg – het aantal keer dat iemand lage bloeddruk krijgt, kan verminderen. Dat bleek het geval: patiënten kregen aanzienlijk minder lang met hypotensie te maken. In de groep die de standaard zorg kreeg, zagen de onderzoekers ongeveer 33 minuten lage bloeddruk per patiënt. Bij de groep waarin het waarschuwingssysteem werd gebruikt, was dat rond de 8 minuten. Of het aantal complicaties tijdens en na de ingreep daardoor is gedaald, weten de onderzoekers nog niet. “Dat zou logisch zijn, maar we hebben het niet onderzocht”, zegt Veelo. “Het zit wel in de planning om dat te doen.”

Artificiële intelligentie
De studie die de onderzoekers uitvoerden, is vrij uniek. Er zijn al algoritmes voor de zorg ontwikkeld die bijvoorbeeld helpen bij het analyseren van scans. Maar een algoritme dat op de operatiekamer iets zegt over de gezondheid van de patiënt, is nog amper getest. Het algoritme ontwikkelde zichzelf doordat het gevoed werd met grote hoeveelheden gegevens van een paar duizend patiënten die op de OK en de intensive care kwamen. Daardoor deed het ‘ervaring’ op.

“Zo’n waarschuwingssysteem vervangt geen mensen”, benadrukt Veelo. “Het is een middel om de zorg te verbeteren. Uiteraard kan het geen acute bloeddrukdaling voorspellen als gevolg van menselijk handelen. Maar het systeem kan wel aanslaan op langzaam bloedverlies bijvoorbeeld of op uitdroging, zodat je de problemen vóór kunt zijn.” Geerts: “Het is puur een alarmbel die op tijd waarschuwt: er komt een bloeddrukverlaging aan, check het even.”

Onder de noemer AI technology for people, doet Amsterdam UMC samen met de gemeente Amsterdam, de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit, bedrijfsleven, maatschappelijke partners en andere onderzoeksinstellingen, baanbrekend onderzoek naar nieuwe algoritmen en toepassingen, en de impact ervan op onze samenleving.