BCG-vaccin verandert ook de afweer tegen malaria

Het vaccin tegen tuberculose versterkt ook de afweer tegen malaria. Dat ontdekten onderzoekers van het Radboudumc. De resultaten verschenen vandaag in Nature Communications.

De groep van hoogleraar Experimentele Interne Geneeskunde Mihai Netea toonde eerder aan dat het BCG-vaccin, het vaccin tegen tuberculose, de cellen van het aangeboren afweer systeem zo ‘traint’ dat ze ook actief zijn tegen andere ziekteverwekkende micro-organismen. Vroeg inenten met het BCG-vaccin verlaagt bijvoorbeeld kindersterfte, voornamelijk door het verminderen van ernstige infecties. BCG werd al in de jaren twintig ontdekt en is een van de meest gebruikte vaccins wereldwijd. In Nederland valt het vaccin niet binnen het rijksvaccinatieprogramma.

“Er waren aanwijzingen dat BCG ook beschermt tegen malaria, maar dit was nog niet aangetoond bij mensen,” vertelt hoogleraar Medische Parasitologie Robert Sauerwein. “Omdat we al meer dan tien jaar ervaring hebben met het gecontroleerd besmetten van  gezonde vrijwilligers met malaria, was dit een unieke gelegenheid om het effect van het BCG vaccin bij een malaria-infectie te testen.” In een gecontroleerde studie kregen tien vrijwilligers wel en tien vrijwilligers geen BCG-vaccinatie. Vijf weken later werden ze allemaal gestoken door geïnfecteerde malariamuggen.

BCG-vaccin verandert ook de afweer tegen malaria
De vrijwilligers werden na de muggenbeten nauwkeurig in de gaten gehouden en direct behandeld als er malariaparasieten in het bloed werden gevonden. “Alle vrijwilligers ontwikkelden malaria, maar bij de helft van de BCG-gevaccineerde vrijwilligers werd het afweersysteem sneller geactiveerd om de malaria-infectie te bestrijden. Hierdoor waren zij beter in staat de malariaparasiet te controleren,” aldus arts-onderzoekers Jona Walk en Charlotte de Bree.

Vooral de zogenaamde natural-killer (NK) cellen van het aangeboren afweer systeem, reageerden sneller op de malaria infectie bij de BCG gevaccineerde. Dit is belangrijk omdat NK-cellen malariaparasieten uit het bloed verwijderen, en zo bescherming tegen de ziekte geven.

De toekomst
Hoewel het BCG-vaccin geen volledige bescherming bood tegen malaria in deze studie, zijn er duidelijk aanwijzingen dat ‘BCG-getrainde immuniteit’ de afweer tegen malaria kan versterken. Omdat er tot nu toe geen malariavaccin is dat volledige bescherming geeft, willen de onderzoekers gaan kijken of BCG de werking van een vaccin versterkt. Een vaccinatiestrategie waarin BCG en een malariavaccin worden gecombineerd, lijkt een aantrekkelijk perspectief.