Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC, Rijndam Revalidatie en zorginstelling Laurens

Ruim negentig procent van de patiënten die in het ziekenhuis zijn opgenomen voor covid-19 heeft een jaar later nog klachten. Revalidatie werkt goed voor het lichamelijk herstel, maar met name zware vermoeidheid en cognitieve klachten blijven aanwezig. Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC, Rijndam Revalidatie en zorginstelling Laurens.

Eerder deze maand werd bekend dat 1 op 8 Nederlanders langdurige klachten houdt na een milde infectie met het coronavirus. Dat aantal is nog vele malen hoger bij patiënten die vanwege ernstige klachten in het ziekenhuis zijn opgenomen, zo blijkt uit nieuw onderzoek onder 492 ex-coronapatiënten die aan het begin van de pandemie werden opgenomen in een ziekenhuis in de regio Rijnmond.

3 maanden na de opname had 97 procent van de mensen nog minimaal een klacht, na 6 maanden was dit 95,5 procent en na een jaar had nog 92 procent blijvende klachten. Met name pijn, kortademigheid na inspanning, hevige vermoeidheid en geheugen- en concentratieproblemen worden veel genoemd.

Vrijwel geen verbetering
‘Wat opvalt is dat er vrijwel geen verbetering zit in de klachten. Het zijn aanhoudende klachten die veel impact hebben op de kwaliteit van leven en kennelijk niet goed reageren op het huidige behandelaanbod’, zegt onderzoeksleider en longarts Merel Hellemons van het Erasmus MC.

De klachten lijken volgens haar specifiek voor covid-19. ‘We zien dit niet in deze mate na opname vanwege een griepinfectie. Het is evenmin toe te schrijven aan post-IC-syndroom, want er is geen verschil tussen patiënten die op de intensive care hebben gelegen en patiënten die op de verpleegafdeling hebben gelegen.’

Aan het zogeheten CO-FLOW-onderzoek doen 650 patiënten mee die tussen juli 2020 en juli 2021 zijn opgenomen in een ziekenhuis in de regio Rijnmond vanwege corona. 40 procent van hen werd behandeld op de intensive care en 60 procent op de verpleegafdeling. De deelnemers worden ondervraagd en onderzocht op 3,6, 12 en 24 maanden na ontslag uit het ziekenhuis. 80 procent van de deelnemers kreeg nabehandeling die bestond uit revalidatie in het revalidatiecentrum of verpleeghuis, of behandeling bij een fysiotherapeut of ergotherapeut. In de onderzoeksgroep zitten voornamelijk ongevaccineerde patiënten uit de eerste en tweede golf. CO-FLOW is onderdeel van het van het ZonMw COVID-19 programma.

Revalidatie heeft een positief effect op het lichamelijk herstel na opname voor covid-19, stelt onderzoeksleider en bewegingswetenschapper Rita van den Berg-Emons van de afdeling Revalidatiegeneeskunde van het Erasmus MC. De revaliderende patiënten knapten goed op wat betreft spierkracht, conditie en hun vermogen om te bewegen in de omgeving.

‘Opvallend is dat dit ook geldt voor de patiënten met de meest ernstige klachten die werden opgenomen in een revalidatiecentrum of verpleeghuis. Deze mensen zijn heel ziek geweest en hebben vaak onderliggende aandoeningen. Toch zitten ze na een jaar op hetzelfde niveau als mensen die er bij het ontslag beter aan toe waren. Dit laat zien dat de revalidatiezorg, die snel is opgetuigd in crisistijd, zijn werk goed heeft gedaan voor het lichamelijke herstel’, aldus Van den Berg-Emons. De effecten op het vlak van vermoeidheid en cognitieve klachten zijn minder gunstig.

Onderschat
De resultaten bevestigen volgens de onderzoekers de omvang van het maatschappelijke probleem dat corona is. ‘De langetermijneffecten van covid-19 worden onderschat. Revalidatie helpt op lichamelijk vlak, maar de andere aanhoudende klachten zorgen ervoor dat mensen hun dagelijkse leven niet meer kunnen oppakken. Denk bijvoorbeeld aan terugkeren op de werkvloer: dat lukt lang niet altijd’, aldus Hellemons.

‘We weten nog te weinig over wat de langdurige klachten veroorzaakt’

Hellemons en Van den Berg-Emons onderschrijven daarom de roep om meer onderzoek naar de oorzaak, preventie en behandeling van de langdurige klachten, die ook wel long covid of post-covid-syndroom worden genoemd. Hellemons: ‘We weten nog te weinig over wat de langdurige klachten veroorzaakt. Daar is biomedisch onderzoek voor nodig en dat doen we in Nederland nu te weinig.’

Verder blijft voorkomen dat mensen besmet raken en ernstig ziek worden essentieel. Daarvoor adviseren de onderzoekers: laat je vaccineren en volg de leefregels, zoals testen bij klachten en thuisblijven bij een positieve test.

Vervolgonderzoek
In vervolgonderzoek richten de CO-FLOW-onderzoekers zich op de vraag hoe het gaat met de werkhervatting van mensen die opgenomen zijn met covid-19. Ook doen ze een kleine sub-studie naar de mechanismen achter de langdurige klachten.

De resultaten van het onderzoek naar klachten na ziekenhuisopname zijn gepubliceerd in het European Respiratory Journal Open Research. De resultaten van het onderzoek naar het lichamelijke herstel na ziekenhuisopname zijn gepubliceerd in The Lancet Regional Health- Europe.

Het CO-FLOW onderzoek is mogelijk gemaakt door het COVID-19 Programma Zorg en Preventie van ZonMw en een startfinanciering van Erasmus MC, Rijndam Revalidatie en zorginstelling Laurens.