Hoe eerder artsen longkanker opsporen en behandelen, liefst al ver voordat er klachten ontstaan, hoe groter de kans op genezing

De Europese Commissie geeft een IHI-subsidie van 24 miljoen euro voor minder invasieve en betere behandeling van kanker dankzij beeldvorming en nieuwe technieken. Het Radboudumc is onder leiding van Roel Verhoeven coördinator van het werkpakket longkanker. Samen met een internationaal onderzoeksteam zal er aanvullende en nieuwe technologie worden ontwikkeld, waarmee een arts longkanker eerder vindt, beter in kaart brengt en krachtiger behandelt.

Kun je via de luchtpijp eenvoudig een biopt nemen van een longtumor, en die tumor dan in dezelfde procedure direct lokaal behandelen? Volgens Technisch Geneeskundige Roel Verhoeven en longarts Erik van der Heijden van het Radboudumc komt dat dichterbij. ‘Nu duurt de routinematige analyse van een biopt bij de afdeling Pathologie zo’n drie dagen’, vertelt Verhoeven. ‘Maar er is nu een lasermicroscoop ontwikkeld, die direct op de operatiekamer een biopt in 3D kan analyseren. Je ziet dan ter plekke of het kanker is en kunt direct verder met behandelen.’

Het is een van de vele innovaties waar de onderzoekers aan zullen werken dankzij een grote subsidie binnen het IHI-programma van de Europese Commissie. Het project IMAGIO omvat 30 partners, en wordt geleid door Philips. Naast longkanker omvat het project ook onderzoek naar beeldgeleide behandelingen in leverkanker en sarcoom. Het Radboudumc ontvangt 3 miljoen euro, waarmee onderzoekers van verschillende afdelingen hun krachten en expertise zullen bundelen.

Google Maps
‘Hoe eerder artsen  opsporen en behandelen, liefst al ver voordat er klachten ontstaan, hoe groter de kans op genezing’, zegt Verhoeven. ‘We willen de ziekte daarom eerder vinden, beter inschatten of een afwijking kwaadaardig is, nieuwe behandelmethoden ontwikkelen, nauwkeuriger uitzaaiingen zien en nog meer rekening houden met de kwaliteit van leven van een patiënt. Het merendeel van de technieken daarvoor zijn in feite al beschikbaar. We willen ze combineren, verder ontwikkelen en beschikbaar maken voor veel mensen.’

De nieuwe microscoop sluit bijvoorbeeld mooi aan bij een techniek die in het Radboudumc opgezet is: de cone beam CT geleide navigatie bronchoscopie. Daarbij brengt een arts via de mond van de patiënt een flexibele slang de longen in, met aan het einde een camera, lampje en mini-stuurbare instrumenten van zo’n 2 millimeter. De patiënt wordt gescand, en de arts bepaalt de route naar de verdachte plek dankzij de beelden en slimme software die daarbij helpt, als een soort Google Maps van de vertakkingen in de longen.

Lokaal behandelen
‘Zodra we bij de tumor zijn, nemen we een biopt, dat dankzij deze lasermicroscoop direct geanalyseerd gaat worden’, vertelt longarts en hoogleraar interventie longziekten Van der Heijden, die met zijn team de procedure voor navigatiebronchoscopie ontwikkelde. ‘We werken aan verbetering van de procedure door effectief gebruik van technologie. De procedure kan makkelijker uitvoerbaar worden dan nu, door verfijning van de mini-instrumenten en de ontwikkeling van computeralgoritmen die de arts effectiever naar de tumor leiden.’ De procedure is in de huidige uitvoering echter ook al kosteneffectief gebleken en wordt vanaf 2024 vergoed. Voor de brede implementatie in Nederland kreeg Van der Heijden in december 2022 al een KWF-subsidie van ruim een half miljoen euro.

Stel dat de verdachte plek inderdaad een tumor blijkt, wat kan een arts dan doen? ‘We kunnen nu al een tumor bijvoorbeeld lokaal met magnetronstralen behandelen. Verder onderzoeken we binnen het IHI-project lokale toediening van medicijnen die de tumor remmen, in plaats van toediening via de bloedbaan’, legt Verhoeven uit. ‘We voorzien de therapie van een radioactief label, zodat we met een PET-scanner precies kunnen volgen waar het medicijn naartoe gaat en wat de effecten zijn.’ Zowel dit soort nieuwe behandelingen als verbeterde diagnostiek zullen volgens de onderzoekers meer belastende en invasieve therapie in een later stadium van ziekte voorkomen.

Wie doen er mee?
De hoofdonderzoekers van het Radboudumc voor het werkpakket longkanker zijn: Roel Verhoeven en Erik van der Heijden (Longziekten), Tim Govers, Colin Jacobs en Erik Aarntzen (Beeldvorming) en Francesco Ciompi (Pathologie). Het Radboudumc werkt binnen dit verder samen met de Universiteit Twente, de Universiteit in Tübingen, de Vrije Universiteit Amsterdam, ETH Zürich, Philips, Flash Pathology, Janssen Farmaceutica, Pfizer, ImaginAb, Longkanker Nederland en de Europese Kankerpatiënt Coalitie.

Meer weten over het hele project? Kijk hier.

Bron: Radboudumc