De effecten van het SARS-CoV-2-virus op ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn goed gedocumenteerd

COVID-19 kan ontstekingen veroorzaken die slapende kankercellen in de longen activeren. Hierdoor neemt het risico op longmetastasen en sterfte door kanker toe. Dit blijkt uit onderzoek van een internationaal team van wetenschappers, dat woensdag 30 juli is gepubliceerd in het tijdschrift Nature. Roel Vermeulen leidde het epidemiologische deel van de studie. KWF Kankerbestrijding gaat vervolgonderzoek door Vermeulen financieren.

De effecten van het SARS-CoV-2-virus op ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn goed gedocumenteerd. Nieuw onderzoek toont nu aan dat ook een andere groep door COVID-infectie extra getroffen kan worden: kankerpatiënten die behandeld zijn en waarbij de symptomen verminderd of verdwenen zijn, bij wie de ziekte zogezegd ‘in remissie’ is.

Het onderzoek is uitgevoerd onder leiding van James DeGregori van het University of Colorado Cancer Center. Daarnaast waren onderzoekers in New York betrokken onder leiding van Julio Aguirre-Ghiso (Albert Einstein College of Medicine), en in Europa onder leiding van Roel Vermeulen. “Deze complexe en multidisciplinaire studie vereiste echt een grote gezamenlijke inspanning,” zegt DeGregori.

Aanwakkeren
Het is bekend dat mensen die behandeld zijn voor kanker jarenlang ziektevrij kunnen blijven, maar toch jaren of zelfs decennia later een terugval kunnen krijgen. Uitgebreid onderzoek heeft aangetoond dat kankercellen, vaak als individuele cellen of hele kleine klompjes, jarenlang een slapend bestaan kunnen leiden. Wetenschappers begrijpen nog onvoldoende waarom ze weer actief worden.

Eerdere onderzoeken toonden aan dat ontstekingen kunnen bijdragen aan het ontwaken van slapende kankercellen. Tijdens de COVID-19-pandemie startte Aguirre-Ghiso samen met Mercedes Rincon, Shi Biao Chia en Bryan Johnson experimenten met diermodellen van borstkanker, om te onderzoeken of virale luchtweginfecties, zoals het griepvirus of SARS-CoV-2 een rol spelen.

De resultaten waren opvallend. DeGregori: “Infectie met het griepvirus of SARS-CoV-2 leidde bij de muizen tot een massale uitbreiding van de tot dan toe slapende borstkankercellen in de longen. Het aantal werd meer dan 100 keer zo groot.” Hoewel in de muizen alleen borstkanker werd gemodelleerd, zegt DeGregori dat de bevindingen waarschijnlijk ook van toepassing zijn op andere vormen van kanker. “Slapende kankercellen zijn als smeulende resten van een verlaten kampvuur, en luchtwegvirussen zijn als een sterke wind die de vlammen opnieuw aanwakkert.”

Significant effect
Het team nam contact op met collega-onderzoekers die menselijke data konden analyseren. Met behulp van patiëntgegevens uit Britse en Amerikaanse gezondheidsdatabases onderzochten zij het effect van een COVID-infectie op voormalige kankerpatiënten.

Het team van epidemiologen onder leiding van Vermeulen keek allereerst naar Britse data. Het ging om mensen in de UK Biobank, een grote populatiestudie in het Verenigd Koninkrijk, bij wie de kanker vijf of tien jaar geleden was vastgesteld. “Dat betekent dat ze vrijwel zeker in remissie waren,” zegt Vermeulen. “We bestudeerden personen die in 2020 — de periode vóórdat vaccinatie begon — een positieve of negatieve test voor COVID-19 kregen, en vroegen: ‘Zijn ze aan hun kanker overleden, en wanneer?’ Deze analyses toonden aan dat de kans op overlijden aan kanker hoger was bij de mensen die het virus hadden opgelopen. Dit risico leek het grootst in het jaar na infectie.”

“Ze hadden in de eerste twee jaren twee keer meer kans om aan hun kanker te overlijden als ze COVID kregen,” vervolgt Vermeulen. “Dat is een significant effect.” De omvang van het verhoogde risico bij mensen weerspiegelde de waargenomen groei van slapende kankercellen in de diermodellen.

Aanvullende analyses van de Amerikaanse Flatiron Health-data van vrouwen met een borstkankerdiagnose, uitgevoerd door Junxiao Hu en Dexiang Gao, gaven meer informatie. Infectie met COVID-19 verhoogde het risico op het ontwikkelen van metastasen in de longen significant. Opnieuw waren de resultaten in overeenstemming met het experimentele werk in muizen.

“Borstkankercellen kunnen zich in zeer kleine aantallen in een rusttoestand in de longen nestelen,” legt DeGregori uit. “Onze gegevens wijzen erop dat een patiënt met deze slapende cellen een normaal leven kan leiden en uiteindelijk kan overlijden mét die cellen, zonder dat ze ooit actief worden. Maar als je een luchtweginfectie oploopt, zoals griep of COVID-19, is de kans veel groter dat die cellen wakker worden — en daardoor alsnog tot de dood kunnen leiden.”'

Vermeulen benadrukt dat de studie naar humane data het effect onderzocht vóór de beschikbaarheid van COVID-19-vaccins. “Op dit moment is nog niet bekend of vaccinatie dit risico heeft verminderd,” zegt hij. “Aangezien vaccinatie leidt tot een veel mildere ontregeling van het immuunsysteem, vermoeden we dat het waargenomen risico lager zal zijn bij gevaccineerde mensen. Verder onderzoek is nodig om te bepalen of er een resterend risico is na vaccinatie.”

De IL-6-factor
De onderzoekers ontdekten ook wat de heractivering van slapende kankercellen aandrijft. Dat is interleukine 6 (IL-6), een cytokine dat bekendstaat om zijn rol in ontstekingsreacties.“Interessant is dat IL-6 al wordt aangepakt bij sommige mensen die COVID krijgen,” zegt DeGregori. “Als je ernstige COVID hebt, kunnen ze je een antilichaam geven dat de signalering via de IL-6-receptor blokkeert, om de ontstekingsreactie te verminderen en de kans op overleving te verbeteren."

Vervolgonderzoek is nodig
Gezien de significante resultaten, werken DeGregori en Rincon samen met het laboratorium van Aguirre-Ghiso aan vervolgonderzoek om beter te begrijpen hoe het heractiveringsproces van werkt, hoe het kan worden voorkomen, en hoe het immuunsysteem geactiveerd kan worden om geactiveerde kankercellen te elimineren.

Onlangs ontvingen zij een vijfjarige subsidie van het Amerikaanse National Cancer Institute om deze studies uit te voeren. De meeste resultaten die in de Nature-publicatie worden gepresenteerd, zijn echter tot stand gekomen met behulp van filantropische steun en interne financiering van de verschillende betrokken instellingen — waaronder de Cancer League of Colorado, een Patten Davis-leerstoel in longkankeronderzoek voor DeGregori, het Kay Sutherland- en Monika Weber-onderzoeksfonds en de Veterans Administration.

Ook Vermeulen en zijn epidemiologische collega’s zetten hun werk voort met het bestuderen van belangrijke vervolgvragen. Maakt het uit welke vorm van kanker men eerder had, of lopen alle ex-kankerpatiënten risico? Gaat het alleen om metastasen in de long, of ook in andere organen zoals de hersenen, lever en botten? Is er na vaccinatie tegen respiratoire virussen zoals griep of COVID nog steeds een verhoogd risico?

Om deze vragen te beantwoorden, richten de onderzoekers zich nu specifiek op Nederlandse data: ze combineren gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie met COVID-registraties en sterftecijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. KWF Kankerbestrijding gaat het onderzoek financieel ondersteunen, omdat het om urgente en maatschappelijk relevante vragen gaat die zo snel mogelijk beantwoord moeten worden.

Lees hier het artikel in Nature

Bron: UMC Utrecht