Medicijngebruik kan worden afgestemd op het DNA-profiel van patiënten. Het LUMC gaat deze kennis nu verder in de praktijk brengen

Artsen en apothekers werken sinds 2005 aan adviezen over hoe medicijngebruik kan worden afgestemd op het DNA-profiel van patiënten. Het LUMC gaat deze kennis nu verder in de praktijk brengen, doordat informatie over het genetisch profiel van bepaalde patiënten automatisch in het voorschrijfsysteem van het ziekenhuis terechtkomt. Het LUMC is het eerst ziekenhuis waar dit zo werkt.

Het gaat niet om informatie van alle patiënten, benadrukt klinisch geneticus Marjolein Kriek. “Het is eigenlijk een extra service voor patiënten wiens DNA we vanwege een andere reden in kaart brengen.” Denk bijvoorbeeld aan kinderen met een ontwikkelingsachterstand en hun ouders. “Bij deze patiënten testen we heel veel genen, waaronder ook genen die te maken hebben met hoe medicijnen worden afgebroken in het lichaam. Eerst deden we niks met die informatie, en dat was eigenlijk zonde.”

Gegevens koppelen aan adviezen
Door een succesvolle samenwerking tussen de afdelingen Klinische Genetica, Klinische Farmacie en Toxicologie en het Laboratorium voor Diagnostische Genoomanalyse komen de gegevens over genen die belangrijk zijn voor medicijngebruik nu automatisch in de computersystemen van artsen en apothekers in het ziekenhuis terecht.

Een grote vooruitgang, aldus ziekenhuisapotheker Jesse Swen. “We koppelen de genetische gegevens aan de adviezen die we al klaar hadden liggen. Op die manier krijgt een arts een pop-up in het scherm als bij een bepaalde patiënt iets moet worden aangepast.” Zo’n aanpassing kan van alles zijn. Swen: “Het kan zijn dat je een bepaald antidepressivum langzamer dan gemiddeld afbreekt je in lichaam. De dosis moet dan omlaag om bijwerkingen te voorkomen.” 

95 procent heeft variant
Zulke aanpassingen zijn geen zeldzaamheid, vertelt Swen. “We hebben gezien dat 95 procent van de Nederlanders een variant heeft in een van de genen waarvan we weten dat ze betrokken zijn bij verwerking van medicijnen in het lichaam. En stel, we hadden de farmacogenetische informatie van alle Nederlanders, dan hadden dit jaar 200.000 medicijnrecepten aangepast moeten worden.” 

Mijlpaal bereikt
Swen is enthousiast, maar houdt toch nog een slag om de arm. “Medicijngebruik aanpassen op basis van beschikbare genetische gegevens is een goede eerste stap. Maar voordat we iedereen die begint met een geneesmiddel gaan testen, moet met onderzoek worden aangetoond dat die aanpassing ook daadwerkelijk leidt tot minder bijwerkingen.” 

Het antwoord op deze vraag hoopt hij te vinden tijdens het U-PGx-project, dat startte in 2016. Hierin wordt in Europees verband getest of medicatie afgestemd op het DNA van de patiënt haalbaar en effectief is. Recent bereikte de onderzoeksgroep een mijlpaal met het in kaart brengen van het genetisch profiel van de duizendste patiënt. “Maar we zijn er nog niet, want in totaal willen we dat voor 8100 patiënten doen”, aldus Swen.

Lees ook dit bericht over farmacogenetica-onderzoek.